Kogo diabeł w Zapusty przeganiał?
W Kaszubskim roku obrzędowym ostatnie dni karnawału oraz Środa Popielcowa rozpoczynająca Wielki Post, miały i do dziś dnia mają, duże znaczenie. Choć przez cały okres karnawału spotykano się i bawiono, to ostatnie dni tego okresu – od Tłustego Czwartku do wtorku przed Środą Popielcową – określane przez Kaszubów mianem Zapustów (kasz. zôpùstë), obchodzone były szczególnie hucznie.
Kaszubi spędzali zôpùstë na zabawach w karczmach i – rzadziej – w domach, obficie pojadając i popijając. Na Kaszubach południowych we wtorkowy wieczór, poprzedzający Popielec, kobiety piekły pieczywo zwane pòpjelnikiem. Pieczywo było sporządzane z resztek ciasta po pączkach zapustnych. Dawniej wierzono również, że w nocy z wtorku na środę wśród bawiących pojawiał się diabeł (kasz. purtk) i przeganiał tych, którzy zbyt długo się bawili, bawić się można było bowiem jedynie do północy, czyli do Środy Popielcowej.
W Środę Popielcową utrzymywano i ściśle przestrzegano postu oraz udawano się do Kościoła, by w czasie liturgii, z rąk Kapłana, dać sobie posypać głowę popiołem, tradycyjnie uzyskiwanym ze spalenia palm poświęconych rok wcześniej w czasie Niedzieli Palmowej. Kto tego dnia nie mógł uczestniczyć w posypaniu głów w Kościele temu rodzina lub najbliżsi sąsiedzi do domu przynosili popiół wsypany pomiędzy kartki modlitewnika.
Modlitewniki, książeczki do nabożeństwa, książeczki z pieśniami lub z postyllami czyli naukami towarzyszyły niegdyś ludziom dużo bardziej niż teraz. Książeczkami do nabożeństwa przyjęło się obdarowywać dzieci na I Komunię Świętą, był to także częsty upominek dla młodych małżonków jako prezent ślubny. Wówczas najczęściej zawierały one odręczną dedykację. W książeczkach często zapisywano z na ostatniej stronie ważne daty np. daty narodzin dzieci, chrzcin, zawarcia małżeństw.
Powyższe modlitewniki pochodzą ze zbiorów Muzeum Helu. Te oraz wiele innych, obejrzeć można w ramach wystawy stałej Dewocjonalia w naszym Muzeum. Serdecznie zapraszamy!
