Aktualności

Konserwacja figurek ołowianych z lat 20 XX wieku.

Końcówka września w Pracowni Konserwacji Muzeum Helu przebiegła nam pod znakiem zabawy z metalem. Dosłownie zabawy, bo na warsztat wzięliśmy grupę zabawkowych figurek ołowianych podarowanych naszemu Muzeum przez pana Marcina Wawrzynkowskiego. Pan Marcin jest modelarzem i od lat współpracuje z naszym Muzeum wzbogacając tworzonymi przez siebie modelami nasze muzealne ekspozycje. Jego autorstwa są  m.in. liczne modele okrętów wojennych prezentowane w Muzeum Obrony Wybrzeża czy też najnowsza diorama Góry Szwedów, którą oglądać można w Muzeum Helu w ramach wystawy dotyczącej latarni helskich.

Figurki będące przedmiotem tej konserwacji, to grupa 15 figurek odlanych z ołowiu, bogatych w szczegóły i wykonanych z dużą precyzją, pochodzących prawdopodobnie z lat 20 XX wieku, lub z okresu zaraz po zakończeniu I wojny światowej... 

 

      

 

W skład grupy wchodziło:

6 kawalerzystów,

2 figurki celowniczych ciężkiego karabinu maszynowego (CKM) stylizowanego na Maxim 08,

1 figurka myśliwego ze strzelbą,

4 figurki armat stylizowanych na armatę Feld Kanone 18 (Fk 18),

1 figurka żołnierza na motocyklu (prawdopodobnie niemiecki motocykl NSU model z 1917 roku)

1 figurka przedstawiającej szałas/kryjówkę/magazyn

 

Wykonane zostały metodą odlewniczą, przy czym obie strony odlewu - lewa i prawa nie były jednakowe, przez co figurki prezentują różne szczegóły wyposażenia i umundurowania żołnierzy po każdej ze stron. Na podstawie tych szczegółów ustaliliśmy, że prezentują one wojsko niemieckie z czasów I wojny światowej, same figurki zaś powstały w okresie po I wojnie światowej. Wskazują na to również okoliczności odnalezienia tych figurek. Figurki spoczywały w skrzynce zakopanej w ziemi, którą rodzice pana Marcina - Helena i Marian Wawrzynkowscy odnaleźli przypadkowo przy okazji prac ogrodowych przy swoim domu w Białogardzie (woj. zachodniopomorskie). W skrzynce tej oprócz wspomnianych figurek znalazły się też stare gazety, w które owinięte były figurki w celu ich zabezpieczenia, a także szkło i zastawa stołowa oraz sztućce.

Figurki były w ogólnym stanie dobrym, choć wszystkie wymagały usunięcia nawarstwień korozyjnych z powierzchni metalu. U części z nich korozja wniknęła głębiej, co wymagało zastosowania silniejszych środków, dwie figurki miały odłamane fragmenty. Przed przystąpieniem do czynności konserwatorskich wykonaliśmy dokumentację fotograficzną wszystkich figurek. 

Poniżej prezentujemy efekty naszych prac - dokumentację fotograficzną figurek przed przystąpieniem do czynności konserwatorskich oraz już po wykonanych zabiegach, wraz z krótkim opisem. Zabawki te wzbogacą naszą kolekcję zabawkowych figurek, znajdując swoje miejsce na wystawie "W co się bawić, czym i jak? Zabawki i zabawy minionych lat" w ramach ekspozycji stałej w Muzeum Helu, gdzie obejrzeć można także m.in. inną kolekcję ołowianych figurek z 1930 roku, czy figurkę żołnierza wykonaną z masy elastolinowej - prekursora plastiku.

Serdecznie zapraszamy do odwiedzin!

 

      

 Fot. 1 i 2. Grupa figurek ołowianych. Po lewej stan przed konserwacja, po prawej - stan po wykonanych zabiegach konserwatorskich.

 

    

Fot. 3 i 4. Figurki ołowiane - kawalerzyści. Stan przed i po konserwacji.

 

   

Fot. 5 i 6. Po lewej - figurka odłamana od swojej podstawy, pokryta warstwą produktów korozji. Po prawej - figurka po zabiegach konserwatorskich w wyniku, których usunięto nawarstwienia korozyjne, powierzchnia metalu została zabezpieczona, a za pomocą spoiwa na bazie żywic epoksydowych zespojono figurkę z jej podstawą.

 

    

Fot. 7 i 8. Figurki celowniczych CKM-u.  Po lewej - stan przed konserwacją, po prawej - stan po konserwacji. 

 

    

 Fot. 9, 10 i 11. Figurki celowniczych CKM-u. Po usunięciu produktów korozji na obu figurkach wyłoniły się ślady oryginalnego malowania. 

 

   

Fot. 12 i 13. Figurka celowniczego CKM-u. Po lewej - figurka przed konserwacją - cała figurka pokryta grubą warstwą produktów korozji, podstawa karabinku odłamana. Po prawej - ta sama figurka po przeprowadzonych czynnościach konserwatorskich. Zastosowane metody: 1. Oczyszczanie powierzchni metalu metodami chemiczną oraz mechaniczną. 2. Zespojenie odłamanych elementów za pomocą żywic epoksydowych. 3. Zabezpieczenie całości roztworem żywicy metaakrylowej w rozpuszczalniku organicznym.

 

   

Fot. 14 i 15. Figurki armat. Po lewej - stan przed konserwacją, po prawej - stan po konserwacji.

 

   

Fot. 16 i 17. Figurka żołnierza na motocyklu - stan przed i po konserwacji. Jedyna figurka przedstawiająca motocyklistę w naszych zbiorach. Wykonany w drobnych szczegółach odlew pozwala domniemywać nam, że jest to model motocykla NSU z 1917 roku, wyprodukowanego przez niemiecki koncern produkujący samochody i motocykle NSU Motorenwerke powstały w 1873 roku.

 

  

 Fot. 18 i 19. Figurka przedstawiająca szałas/kryjówkę. Stan przed i po konserwacji.

 

    

Fot. 20, 21 i 22. Figurka myśliwego. Stan przed i po konserwacji. Po oczyszczeniu zabytku z warstewki produktów korozji uwydatniły się szczegóły ubioru i wyposażenia myśliwego m.in. nóż za pasem, lampasy na spodniach, czy guziki opinacza na butach. 

 

Figurki ołowiane były zabawkami, których popularność rozpoczęła się w XVIII wieku wraz z rozwojem wielkich ośrodków metalurgicznych jak choćby Norymberga. Prawdziwie dynamiczny rozwój firm produkujących takie precyzyjnie odlane, a następnie ręcznie malowane figurki należy datować na ok. połowę XIX wieku, w Polsce zaś na końcówkę XIX, początek XX wieku kiedy to odlewane figurki trafiły do masowej produkcji i stały się ogólnie dostępne. W większych miastach można było kupić takie pakowane w tekturowe pudełka figurki w powstających wówczas domach handlowych, Bywało i tak, że chłopcy samodzielnie, bądź z pomocą starszych, odlewali figurki z kamiennych form. Wraz z upowszechnianiem się tworzyw sztucznych ołowiane figurki zostały wyparte przez produkowane na dużą skalę figurki i zabawki z plastiku. Dziś możemy podziwiać je właściwie jedynie w zbiorach prywatnych bądź kolekcjach muzealnych. Warto docenić kunszt i precyzję wykonania takich zabawek, której próżno szukać w dzisiejszych masowych produktach.

 

Serdecznie dziękujemy rodzinie Państwa Wawrzynkowskich za podarowanie Muzeum tak cennych eksponatów oraz za informacje odnośnie okoliczności odnalezienia zabytków, co pozwoliło nam szerzej poznać kontekst historyczny figurek.

Eksponat Miesiąca

Rzeźba Posejdona wykonana w czasie pleneru rzeźbiarskiego. .